Clements T. S. Nauka a religia (3)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Cho� jednak takie rozró�nienia klasyfikacyjne wydaj� si� nader po�yteczne, ichdychotomie sk�adowe mog� zniekszta�ca� rzeczywisto��, je�li traktuje si� jejako ostre, pozwalaj�ce wyra�nie oddzieli� ka�d� religi� od wszystkich innych.W wielu przypadkach nawet religie ca�kiem odmiennych typów maj� wiele elementówwspólnych lub podobnych.Ju� najogólniejsza dychotomia religii teistycznych inieteistycznych ma charakter nieostry.W rzeczywisto�ci wiele odmian wiar ipraktyk religijnych nie jest ani jednoznacznie teistyczna, ani jednoznacznienieteistyczna, poniewa� licznym (a by� mo�e wszystkim) poj�ciomnadprzyrodzono�ci brakuje precyzji.Jak, na przyk�ad, zaklasyfikowa� ró�ne tzw.religie prymitywne, takie jak animizm, totemizm, czy wiar� w mana? Na ogó�uwa�a si� je za formy supernaturalizmu, w takim czy innym sensie tego s�owa;czy jednak s� one teistyczne, nieteistyczne, czy jako� po�rednie? Niektóre znich odwo�uj� si� do bytów funkcjonuj�cych podobnie jak bóstwa, lecz bytom tymbrak pewnych boskich cech, wyst�puj�cych w systemach bardziej jednoznacznych.Ado jakiej kategorii powinno si� zaliczy� rozmaite okultyzmy? Co zrobi� zpopularnym spirytualizmem i teozofi�*? Czy s� to religie? A je�li tak, toteistyczne, czy nieteistyczne? Nie ma uzgodnionych, adekwatnych kryteriów,które pozwala�yby podejmowa� takie decyzje.Wiele z tych zjawisk to przypadkigraniczne zarówno w j�zyku potocznym, jak i w dyskursie teologicznym.Niektórzy badacze s�dz�, �e mimo zró�nicowania tego zjawiska termin �religia�mo�na zdefiniowa�, je�li wykryje si� pewne ogólne cechy wspólne wszystkich jegoform.W�ród cech tych wymienia si� zwykle:�* Teozofi� stanowi� rozmaite systemy wiary pretenduj�ce do mistycznego kontaktuz bóstwem.�rytua�y i ceremonie, tj.kulturowo ustabilizowane praktyki, maj�ce s�u�y�rozmaitym celom osobistym i spo�ecznym;doktryny i dogmaty, tj.podstawowe przekonania charakterystyczne dla ludzipodzielaj�cych dan� orientacj� religijn�;osoby, miejsca i przedmioty (relikwie, amulety, przybytki itp.), które ludzieuwa�aj� za �wi�te lub stanowi�ce tabu, albo jako� inaczej wyposa�aj� wnadnaturalne, mistyczne lub magiczne znaczenie � przedmioty, osoby i miejscazwi�zane z pewnymi szczególnymi postawami i prze�yciami;metody poznawcze, za pomoc� których buduje si� i uzasadnia podstawowe doktryny,oraz powi�zane z nimi metody zaszczepiania po��danych postaw i prze�y� (w�ródnich odwo�ywanie si� do objawienia, wiary, autorytetu, tradycji, rozumu imedytacji lub kontemplacji);okre�lone osoby lub inne �ród�a (takie jak wyrocznie, �wi�te teksty itp.),które ludzie akceptuj�cy dan� religi� uwa�aj� za bardziej autorytatywne wkwestii jej zasad ni� inne;kodeks moralny, tj.zbiór nakazów i zakazów wraz z ich uzasadnieniem,obowi�zuj�cy wyznawców danej religiiKategorie tego rodzaju mog� by� u�yteczne do wielu celów, w�tpliwe jest jednak,by mog�y pos�u�y� do zdefiniowania terminu �religia�.Wydaje si� niew�tpliwe,�e za ich pomoc� nie da si� scharakteryzowa� istoty religii, gdy� w zwi�zku zka�d� z nich wolno zapyta�, co w�a�ciwie czyni j� religijn�? Na przyk�ad, napewno uprawnione jest pytanie dotycz�ce (1): Czym szczególnym ró�ni� si�rytua�y i ceremonie religijne od niereligijnych? Podobnie w przypadku (2): Czymró�ni� si� doktryny lub dogmaty religijne od doktryn lub dogmatycznychprzekona� niereligijnych? Rzecz w tym, �e �adna z tych siedmiu wspólnych cech(ani �adna inna, któr� mo�na by do nich do��czy�) nie mo�e stanowi� � wzi�ta zosobna lub razem z pozosta�ymi � warunku koniecznego lub wystarczaj�cego dozdefiniowania terminu �religia�, je�li natura religii nie jest wcze�niejzrozumia�a.Wiadomo, �e te sze�� cech (lub inne podobne) s� rzeczywi�cieistotne, je�li sk�din�d wie si� ju�, co nazwa�oby si� religi�.24 Problemudefinicji nie mo�na zatem unikn�� przez zwyk�e wyliczenie takich ogólnychkategorii [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony