salmy molcho

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Obejmuje to tak�etak zwane typowe cechy przynale�no�ci narodowo�ciowej czy te� okre�lonego kr�gukulturowego: mówimy74o typowym Angliku, W�ochu czy Szwedzie, o typie wschodnim czy po�udniowym.Sk�d bior� si� zatem te �typowe cechy"? Czy mo�na mówi� o tym, �e wychowanieprzebiega wed�ug pewnego programu, planu, którego celem jest przenoszenie napotomstwo norm oraz systemu warto�ci danego spo�ecze�stwa? Jak proste s� tomechanizmy, wyja�ni�y badania Paw�owa nad odruchami warunkowymi.Paw�ów odkry�,�e reagowanie organizmu obejmuje oprócz wrodzonych, naturalnych odruchów tak�esystem reakcji wyuczonych, podobny do naturalnego uk�adu odruchowego - reakcjete nazwa� odruchami warunkowymi.Eksperyment, którym dowiód� swego przypuszczenia, by� równie prosty, coprzekonuj�cy: za ka�dym razem, kiedy psu podawano jedzenie, zapala�a si�czerwona lampa.By�y to dwa jednoczesne sygna�y, jedzenie i �wiat�o.Jedzenieczeka, nast�puje zwi�kszone wydzielanie soków �o��dkowych.Poprzez powtarzaniedo�wiadczenia sygna�y �jedzenie" i �lampa" ulegaj� skojarzeniu.Pewnego dniazapala si� czerwona lampa, ale jedzenie si� nie pojawia.Pies spostrzega, �emiska jest pusta, ale jego cia�o reaguje dok�adnie tak, jakby by�o w niejjedzenie, �o��dek jest pobudzony, reakcj� organizmu okre�la oczekiwaniejedzenia.To oczekiwanie zosta�o wyzwolone zapaleniem si� czerwonej lampy,która sta�a si� bod�cem warunkowym, wywo�uj�c reakcj� warunkow�.Wprawdzietakie reagowanie jest nielogiczne, gdy� zmys�owe postrzeganie dostarcza�dowodów przeciwnych" - oczy.nos, j�zyk mówi�: nie ma jedzenia, a mimo toorganizm (cia�o) reaguje tak, jakby miska by�a pe�na.Mechanizm ten ma zastosowanie we wszystkich procesach uczenia si�, ��cznie zwychowywaniem.Okre�lone potrzeby i prze�ycia (do�wiadczenia) kojarzone s� zezjawiskami towarzysz�cymi: w ko�cu cz�owiek zaczyna reagowa� nie tylko nasygna� pierwotny, ale tak�e na towarzysz�cy.Na przyk�ad przy nauce jedzeniaokre�lone zachowanie dziecka wymuszane jest pocz�tkowo przez odmow�, a potemnagradzane przez zwi�kszon� czu�o�� i pochwa�y.Czu�o�� obiecuje zatemzaspokojenie potrzeb, co mo�na osi�gn�� przez po��dane dobre zachowanie.Wpewnym momencie ju� samo okazanie czu�o�ci stymuluje do odpowiedniegozachowania, a ca�y proces staje si� niezale�ny od bod�ca �jedzenie".To jestw�a�nie odruch warunkowy.Nie ma w tym nic z�ego - istnienie tych mechanizmów oznacza jedynie, �e przezpowtarzanie do�wiadcze� i prze�y� oraz ich kojarzenie z dodatkowymi zjawiskami- takimi jak kara czy nagroda - mo�na manipulowa� reakcjami oraz kszta�towa�zachowania.Odruchy warunkowe nie s� zakodowane w genach, nabywamy ich (uczymysi�) dzi�ki kojarzeniu bod�ców przez wielokrotne powtarzanie do�wiadcze�.System reakcji odruchowo-warunkowych dzia�a potem równie sprawnie jak odruchybezwarunkowe.Przedstawi� teraz kilka oczywistych przyk�adów dzia�ania opisanych mechanizmóww sferze norm spo�ecznych.Ci�ko zniewa�ony m�czyzna mia�by a� nadto powodów,aby na zniewag� spontanicznie odpowiedzie� policzkiem - by�by to naturalnyodruch.Ale obrazi�a go kobieta - w��cza si� hamulec, to odruch warunkowy7.Wwiejskiej knajpie grupa m�czyzn g�o�no opowiada sobie t�uste kawa�y, na sal�wchodzi ksi�dz - zapada pe�ne zak�opotania milczenie - odruch warunkowy.A otoprzyk�ad na �wiadome wykorzystywanie odruchów warunkowych: czemu mia�aby s�u�y�musztra, wojskowy dryl i bezwzgl�dne �wiczenie �o�nierzy je�li nie temu, bynauczy� ludzi, aby w sytuacji autentycznego zagro�enia nie reagowali zgodnie znaturalnym odruchem (ucieczka), lecz powodowani byli warunkowymi odruchamizautomatyzowanych sekwencji dzia�a�: czy to wtedy, kiedy w szyku maszeruj� nalini� nieprzyjaciela, czy te�, gdy odruchowo (automatycznie) obs�uguj� dzia�o.Podstaw� wprowadzenia w zachowania spo�eczne jest wychowanie.Opiera si� ono naodpowiednich i specyficznych metodach: najpierw odbywa si� w domu, potem wgrupach spo�ecznych, kulturowych, w obr�bie nacji, kr�gu kulturowego.W tensposób koncentrycznie powi�ksza si� kr�g ludzi, których obejmuj� te same formyidentyfikacji.Mo�liwo�� wspólnej identyfikacji jest warunkiem bezwzgl�dnym,gdy� grupa mo�e istnie� jedynie wtedy, je�li reakcje jej cz�onków s�przewidywalne.Bez porz�dku i planowania �ycic w grupie nie mo�e si� rozwin��.Elementarny porz�dek jest dany przez natur� i nasz kod genetyczny.Spo�ecze�stwo natomiast musi zatroszczy� si� o to, aby jego cz�onkowie naokre�lone bod�ce odpowiadali takimi samymi reakcjami.Je�li wiadomo, jak ludziereaguj� w okre�lonych sytuacjach i przypadkach, mo�na z nimi wspólnie planowa�,a tak�e planowa� dla nich - przypuszczaj�c, �e prawdopodobnie b�d� post�powaliwed�ug �ych planów.Planowanie zak�ada wi�c uzyskanie po��danego zachowania.Aby zwi�kszy�prawdopodobie�stwo sukcesu, nale�y ograniczy� ryzyko odst�pstw od planu.Najprostszym rozwi�zaniem jest blokowanie niekontrolowanej spontaniczno�ci iemocji.W tym celu wystarczy opa-76nowanie i kontrolowanie ekspresji uczu�.Aby wywo�ywa� po��dane zachowanie,pos�ugujemy si� metod� nagrody i kary.Pochwa�a, mi�o��, publiczne uznanietowarzysz� zachowaniom s�u��cym dobru ogó�u -planowi, W przypadku zachowa�,które przeszkadzaj� realizacji wspólnych celów grupy c/y spo�ecze�stwa, grozibrak akceptacji, napi�tnowanie, odrzucenie, system kar.Do planu nale�y tak�erozwijanie tak subtelnych narz�dzi warunkowania, jak indywidualne wyrzutysumienia czy kolektywne poczucie winy.Im bardziej rozwini�te, im bardziejz�o�one jest dane spo�ecze�stwo, tym wi�kszy jest nacisk na planowanie.Mo�na�mia�o zaryzykowa� twierdzenie, �e kraje wysoko uprzemys�owione - podobnie jakpa�stwa z mocno scentralizowanymi albo dyktatorskimi strukturami w�adzy! - maj�najostrzejsze systemy wychowania.Poziom zaawansowania organizacji i planowaniaoddzia�uje na rygorystyczno�� norm i wymogów w procesie wychowania.7.drugiejstrony mo�na zaobserwowa�, �e kraje po�udnia, mniej uprzemys�owione lub obardziej rolniczym charakterze wybieraj� bardziej swobodne formy wychowania,pozostawiaj�ce wi�cej miejsca na improwizacj�.Te ogólne stwierdzenia �atwo sprawdzi� na podstawie w�asnych do�wiadcze�.Oddzieci�stwa wpaja si� nam, �e dobre jest dziecko, które spe�nia �yczeniarodziców; nagrod� jest pochwa�a i mi�o�� [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony