Lech Gardocki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pierwsze wypowiedziteoretyczne na ten temat zawdzi�czamy staro�ytnym filozofomgreckim.Od pocz�tku zaznaczy�o si� wyst�powanie dwóch zasa-dniczych nurtów, dwóch grup teorii kary.Jedne z nich, zwaneteoriami bezwzgl�dnymi (absolutnymi), k�ad�y nacisk na to,�e kara ma by� odp�at� za przest�pstwo, �e jest wymierzanadlatego, by sta�o si� zado�� sprawiedliwo�ci i �adnychdodatkowych uzasadnie� nie potrzebuje.W przeciwie�stwie do tego teorie wzgl�dne (utylitarne)akcentuj� celowy charakter kary, która powinna zmierza� doosi�gania pewnych rezultatów w przysz�o�ci, g�ównie powinnas�u�y� zapobie�eniu pope�nianiu przest�pstw przez ukaranegoi inne osoby.Poniewa� teorie absolutne zwrócone s� w prze-sz�o�� (karzemy, poniewa� pope�niono przest�pstwo), za�teorie wzgl�dne w przysz�o�� (karzemy, aby nie pope�nianoprzest�pstw), niektórzy autorzy okre�laj� te pierwsze jakoretrospektywne, a te drugie jako prospektywne.Trzeci� grup� stanowi� teorie mieszane, których zwolennicypróbuj� pogodzi� w jednej koncepcji ide� kary jakosprawiedliwej odp�aty z ide� kary celowej.Potrzeb� sprawiedliwej odp�aty uzasadnia� sens karyPitagoras.Podobn� my�l znale�� mo�na w dzie�ach Platona,który uwa�a�, �e sprawiedliwa kara ma przywraca� naruszon�przest�pstwem harmoni�.Z kolei sofista Protagoras (wed�ugprzekazu jego pogl�dów w utworze Platona "Protagoras") k�ad�nacisk na u�yteczno�� kary, na to, �e powinna ona s�u�y�osi�gni�ciu celu w postaci zapobie�enia pope�nianiuprzest�pstw w przysz�o�ci.Protagoras mo�e wi�c by� uwa�anyza pierwszego przedstawiciela teorii wzgl�dnych.Na jegopogl�dy powo�ywa� si� pó�niej Seneka i w XVIII wieku HugoGrotius, formu�uj�c cz�sto cytowan� maksym�: Nemo prudenspunit quia peccatum est, sed ne peccetur (nikt rozs�dny niekarze dlatego, �e pope�niono przest�pstwo, lecz po to byprzest�pstw nie pope�niano).Grotius nie negowa� jednak, �ekara, niezale�nie od jej celów, musi mie� tak�e charaktersprawiedliwej odp�aty.Jego koncepcja kary nale�y wi�c doteorii mieszanych.Mieszany charakter mia�y te� koncepcjekary reprezentowane wcze�niej przez teologówchrze�cija�skich: �w.Augustyna i �w.Tomasza, którzy zjednej strony widzieli w karze instrument poprawy przest�pcy(grzesznika), ale z drugiej strony wskazywali na elementwymierzenia sprawcy sprawiedliwo�ci, wyrównania z�a przezniego uczynionego, przez wyrz�dzenie mu dolegliwo�ci.My�liciele wieku O�wiecenia k�adli nacisk na potrzeb�racjonalizowania prawa karnego i traktowania kary w sposóbutylitarny.Kara mia�a wi�c s�u�y� celom prewencyjnym,zapobieganiu pope�nianiu przest�pstw i przez to ochroniespo�ecze�stwa, a nie odp�acie (albo nie wy��cznie odp�acie)za wyrz�dzone z�o.My�l t� bardzo wyra�nie sformu�owa�Beccaria stwierdzaj�c, �e kara nie mo�e zmieni� faktupope�nienia przest�pstwa, wobec tego prawo karne nie powinnos�u�y� nieu�ytecznemu okrucie�stwu, lecz powstrzymywaniusamego sprawcy i innych osób od pope�nienia przest�pstw wprzysz�o�ci.Idee zapobiegania przest�pczo�ci jako celu karyreprezentowa� te� Bentham i Feuerbach.Ten ostatni by�twórc� tzw.koncepcji przymusu psychologicznego, wed�ugktórej prawo karne przez samo zagro�enie kar� zaprzest�pstwa oddzia�ywuje odstraszaj�co na potencjalnychsprawców przest�pstw, a wi�c wywiera skutek w postaci tzw.prewencji generalnej.Z kolei teorie bezwzgl�dne kary znalaz�y swoich wybitnychprzedstawicieli w dziewi�tnastowiecznej filozofiiniemieckiej w osobach Kanta i Hegla.Kant traktowa� karanieza przest�pstwo jako odwet moralny spo�ecze�stwa wobecsprawcy za wyrz�dzone przez niego z�o, który nie wymaga�adnego innego uzasadnienia, jak tylko konieczno��wymierzenia sprawiedliwo�ci, wynikaj�c� z kategorycznegoimperatywu, jakim jest prawo karne.Zdecydowanie sprzeciwia�si� Kant jakiemukolwiek celowo�ciowemu traktowaniu kary.Jego zdaniem, traktowanie karania cz�owieka jako �rodka doosi�gni�cia jakiego� celu nie da si� pogodzi� z godno�ci�jednostki, która nie mo�e by� traktowana instrumentalnie.Hegel natomiast traktowa� kar� jako odp�at�, uzasadniaj�cjej konieczno�� potrzeb� przywrócenia stanu naruszonegoprzest�pstwem.Przest�pstwo, twierdzi� Hegel, jest negacj�prawa, negacj� woli ogólnej.Kara, stanowi�c zanegowanieprzest�pstwa (negacj� negacji) przywraca poprzedni�równowag�, stanowi bezwzgl�dnie konieczn� restytucj� stanuprzewagi prawa nad bezprawiem.Wspó�cze�nie, najcz�ciej reprezentowane s� mieszaneteorie kary, g�ównie w takiej postaci, �e nie kwestionujesi� charakteru kary jako sprawiedliwej odp�aty za czyn, aletej sprawiedliwej odp�acie przypisuje si� znaczenieogólnoprewencyjne (tj.powstrzymywanie innych ni� sprawcaosób od pope�niania przest�pstw) i indywidualnoprewencyjne(zapobieganie pope�nianiu przest�pstw przez skazanego), awi�c sprawiedliwa kara ma s�u�y� osi�ganiu pewnych celów, mamie� charakter instrumentu ochrony spo�ecze�stwa przednaruszeniem wa�nych dla niego dóbr i interesów.Spory teoretyków dotycz� raczej spraw bardziejszczegó�owych, w szczególno�ci tego, w jaki sposób cele temaj� by� realizowane, np.czy prewencja indywidualna (zwanate� prewencj� szczególn�) polega� ma na oddzia�ywaniuwychowawczym na sprawc� (czyli na jego resocjalizacji), czyte� na odstraszaniu go od pope�niania przest�pstw.Tez� o tym, �e nie ma sprzeczno�ci mi�dzy charakteremkary jako sprawiedliwej odp�aty a jej celami w postacizapobiegania pope�nianiu przest�pstw w przysz�o�ciuzasadnia� obszernie Franz von Liszt w tzw."Programiemarburskim" z 1882 r.(og�oszonym w postaci artyku�u wczasopi�mie "Zeitschrift ftir die gesamteStrafrechtswissenschaft" nr 3/1883).W artykule tymzatytu�owanym "Der Zweckgedanke im Strafrecht" (czyli "My�lcelowo�ciowa w prawie karnym") przedstawi� historyczn�ewolucj� pogl�dów na temat sensu kary.Jako twórca szko�ysocjologicznej lansowa� g�ównie cel kary polegaj�cy na pre-wencji indywidualnej przez odstraszenie, popraw� lubeliminacj� sprawcy.Jednocze�nie dowodzi�, �e kara jestprewencj� przez represj�, �e mi�dzy tymi dwoma elementaminie musi zachodzi� sprzeczno��.Pytaj�c retorycznie: "Bior�lekarstwo poniewa� jestem chory, czy te� po to, abywyzdrowie�? P�ywam, poniewa� wpad�em do wody, czy te� po to,aby nie uton��?" - zakwestionowa� sensowno�� alternatywyprzedstawionej w cytowanej wy�ej maksymie przypisywanejProtagorasowi.Obowi�zuj�ce w Polsce prawo karne nie wypowiada si� wprostna temat sensu kary.Jednak�e z brzmienia przepisów KKdotycz�cych zasad wymiaru kary i przepisów KKW na tematcelów wykonania kary mo�emy wnioskowa� o pogl�dachustawodawcy na ten temat.Problem ten b�dzie szerzejomówiony w dalszym tek�cie.� 16.System kar.I.Katalog kar.W polskim prawie karnym katalog kar zawiera art.32 KK.S�to:1 ) grzywna;2) ograniczenie wolno�ci; 3) pozbawienie wolno�ci;4) 25 lat pozbawienia wolno�ci;5) do�ywotne pozbawienie wolno�ci.Kolejno�� wyliczenia kar w tym katalogu nie jestprzypadkowa, lecz ma 282 wyra�a� preferencje ustawodawcy codo ich stosowania.Pierwsze�stwo maj� mie�, mianowicie, karynie zwi�zane z pozbawieniem wolno�ci [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony