[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Poniewa¿ sformu³owanie takowejwymaga wprowadzenia pewnych terminów technicznych, od³o¿ymy na jakiœ czas jejpodanie.Rozwa¿ania na temat sylogizmu rozpoczniemy od wprowadzenia niektórychkoniecznych pojêæ.Terminologia logicznaKa¿dy sylogizm musi zawieraæ dok³adnie trzy s¹dy — ani mniej, ani wiêcej.S¹d,którego staramy siê dowieœæ, którego praw-Terminologia logiczna 405dziwoœæ usi³ujemy ustaliæ, nazywa siê wnioskiem schematu wnioskowania, podczasgdy pozosta³e dwa s¹dy dostarczaj¹ racji do stwierdzenia, ¿e wniosek jestprawdziwy.Te s¹dy nazywaj¹ siê przes³ankami wnioskowania.Rozwa¿mynastêpuj¹cy przyk³ad sylogizmu:Wszystkie psy s¹ krêgowcami.Wszystkie krêgowce s¹ zwierzêtami.Wszystkie psy s¹ zwierzêtami.S¹dy (a) oraz (b) stanowi¹ przes³anki wnioskowania sylogis-tycznego, podczasgdy s¹d (c) jest jego wnioskiem.Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e w danym przyk³adzieprzes³anki s¹ konkluzywne, tj.jeœli s¹ prawdziwe, niemo¿liwe jest, aby wniosekby³ fa³szywy.W takim przypadku mówimy, ¿e przes³anki poci¹gaj¹ za sob¹wniosek lub ¿e wniosek wynika z przes³anek.To, co nazywa siê “teori¹sylogizmu", jest systemem regu³, które pozwalaj¹ stwierdziæ, kiedy wewnioskowaniu sylogistycznym przes³anki poci¹gaj¹ za sob¹ wniosek, a kiedy nie.Innymi s³owy pokazuj¹ nam, które schematy wnioskowañ s¹ subiektywnie pewne, aktóre nie; teoria sylogizmu wyposa¿a nas w metodê odró¿niania rozumowañ dobrychod z³ych.Nale¿y ponadto zwróciæ uwagê na fakt, ¿e ka¿dy z s¹dów, które buduj¹ sylogizm,sk³ada siê z czterech czêœci.Na przyk³ad s¹d (a) zbudowany jest z czterechs³Ã³w.wszystkie, psy, s¹, krêgowce.Podobnie s¹d (b) równie¿ sk³ada siê zczterech s³Ã³w: wszystkie, krêgowce, s¹, zwierzêta.I tak samo s¹d (c).Ka¿dysylogizm musi byæ z³o¿ony z s¹dów zawieraj¹cych te cztery elementy; okreœlaj¹one to, co nazywa siê postaci¹ normaln¹ zdania sylogistycznego.Postaæprzedstawia siê w nastêpuj¹cy sposób: s¹d rozpoczyna siê od kwantyfikatora.S³owo “wszystkie" pe³ni funkcjê kwantyfikatora w ka¿dym z s¹dów zawartych wsylogizmie przedstawionym powy¿ej.Nastêpnie s¹d musi zawieraæ s³owo, którejest jego podmiotem.Nazywa siê je terminem podmiotowym.S³owo “psy" jestpodmiotowym terminem s¹du (a).Po trzecie, s¹d musi zawieraæ terminorzecznikowy; w naszym przypadku s³owo “krêgowce" jestorzecznikiem.I ostatecznie, s¹d musi zawieraæ s³owo, które ³¹czy czy wi¹¿epodmiot z orzecznikiem i nazywa siê ³¹cznikiem.S³owo “s¹" spe³nia to zadanie wprzedstawionej wy¿ej próbce sylogizmu.Mówi¹c krótko, sylogizm musi zawieraædok³adnie trzy s¹dy, ka¿dy z nich wystêpuje w swej postaci normalnej — tj.musiposiadaæ kwantyfikator, termin podmiotowy, termin orzecznikowy i ³¹cznik.Czytelnikowi nale¿y siê parê s³Ã³w wyjaœnienia na temat stosowania terminówtechnicznych.Termin podmiotowy odnosi siê do rzeczy lub bytu, o którym coœstwierdzamy.Termin orzecznikowy okreœla to, co stwierdzamy o podmiocie.£¹cznik jest zawsze form¹ czasownika “byæ" — zazwyczaj bêdzie to Jest" lub“s¹".Funkcja kwanryfikatora polega na wskazywaniu zakresu, w jakim odnosimysiê do elementów oznaczanych przez termin podmiotowy.Zwyczajowe s³owa, któresiê tutaj stosuje, to “wszystkie", “niektóre", “¿adne".W tej czêœci ksi¹¿ki wprowadziliœmy æwiczenia, które mog¹ pos³u¿yæ jakosprawdzian zrozumienia omawianych tematów.Odpowiedzi do æwiczeñ znajduj¹ siêna koñcu rozdzia³u.Æwiczenie 1ZnajdŸ termin podmiotowy, termin orzecznikowy, ³¹cznik orasS kwantyfikator(je¿eli takowe w ogóle s¹):1 2 3 4 5 6Niektóre wœciek³e psy s¹ szczêœliwymi ma³¿onkami.Wszystkie nietoperze s¹ gryzoniami.James jest z³y.Konie s¹ najlepszymi przyjació³mi cz³owieka.Niektóre sto³y nie s¹ mahoniowe.¯adnej roœliny nie ma w tym pokoju.S¹dy twierdz¹ce i przecz¹cePod wzglêdem celu, w jakim s¹ wypowiadane, oraz ze wzglêdu na strukturêgramatyczn¹ zdania mo¿na podzieliæ na rozmaiteS¹dy twierdz¹ce i przecz¹ce407klasy.Rozpocznijmy nasz¹ klasyfikacjê od podzia³u ze wzglêdu na strukturêgramatyczn¹.Mo¿emy w ten sposób wyró¿niæ: zdania oznajmuj¹ce, zdania pytaj¹ce,zdania rozkazuj¹ce, zdania uczuciowe.Je¿eli zaœ rozpatrzymy sposoby u¿ywaniatych zdañ, otrzymamy analogiczny podzia³ na: stwierdzenia, pytania, rozkazy,uczucia, pragnienia.Poniewa¿ próba precyzyjnego zdefiniowania powy¿szychsposobów u¿ywania jêzyka oraz ich struktury gramatycznej zbyt daleko odwiod³abynas od zasadniczego nurtu rozwa¿añ, poprzestaniemy jedynie na ogólnejcharakterystyce.Sformu³owana ju¿ teza g³osi, ¿e logika zajmuje siê wy³¹czniezdaniami oznajmuj¹cymi, tj.tymi rodzajami zdañ, których u¿ywamy w celuwypowiadania stwierdzeñ.Przyczyn¹, dla której logika nie zajmuje siê wszystkimi wymienionymi wy¿ejrodzajami zdañ, jest fakt, ¿e tylko zdania oznajmuj¹ce, za pomoc¹ którychwypowiadamy stwierdzenia o œwiecie, mog¹ byæ prawdziwe lub fa³szywe.Zdaniapytaj¹cego u¿ywa siê po to, aby zadaæ pytanie.Je¿eli wypowiadam zdanie “Czydrzwi s¹ otwarte?", nie zawieram w nim ¿adnego przekonania dotycz¹cego drzwi.Nie stwierdzam, ani nie konstatujê, ¿e s¹ otwarte.A wiêc to, co mówiê, niemo¿e byæ ani prawdziwe, ani fa³szywe.Aby zdanie by³o prawdziwe lub fa³szywe,musi formu³owaæ jakieœ przekonanie dotycz¹ce œwiata.Musi stwierdzaæ jakiœfakt.Na przyk³ad, gdy powiadam “W gara¿u stoi dwanaœcie samochodów", wyra¿amswoje przekonanie dotycz¹ce liczby samochodów w gara¿u.Tym samym moje zdaniemusi byæ albo prawdziwe, albo fa³szywe.Jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdyw gara¿u jest dwanaœcie samochodów; w ka¿dym innym przypadku jest fa³szywe(tzn
[ Pobierz całość w formacie PDF ]