Barbara Szacka Wstęp do Socjologii (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.�ycie spo�eczne cz�owieka z perspektywy biologii ewolucyjnej 66Socjologi� okre�lili�my jako nauk� o zjawiskach i procesach zachodz��cych wzbiorowo�ciach ludzkich.Podkre�lenie, �e chodzi o zbiorowo�ci ludzkie, jestrzecz� nader wa�n�, albowiem po�ród gatunków zamiesz�kuj�cych ziemi� nie tylkocz�owiek �yje w zbiorowo�ciach.�ycie spo��eczne rozumiane jako wszelkiepostacie bytowania zbiorowego w�a�ciwe jest nie tylko gatunkowi ludzkiemu iznacznie wykracza poza jego gra�nice.Formy �ycia spo�ecznego cz�owieka,jakkolwiek niezwykle zró�nico�wane i niekiedy ogromnie skomplikowane, s� wistocie swoi�cie ludz�kimi rozwi�zaniami tych samych ogólnych problemów �yciagromad�nego, które s� problemami wszystkich istot tworz�cych zbiorowo�ci.Zanim zaczniemy zajmowa� si� nami samymi i naszymi spo�ecze�st�wami, dobrzejest spojrze� na cz�owieka jako na jeden z wielu gatunków prowadz�cych �yciezbiorowe, które pojawi�y si� na ziemi w wyniku pro�cesu ewolucji.Warto tak�ezidentyfikowa� podstawowe problemy ogólne �ycia spo�ecznego i pozna� sposobyich rozwi�zywania w �wiecie zwie�rz�cym.Problematyk� �ycia zbiorowego istot �ywych podejmuj� od ró�nych stron trzydyscypliny biologiczne: ekologia, etologia i socjobiologia.1.Ekologia, etologia i socjobiologiaEkologia.Ekologia bywa najogólniej okre�lana jako nauka badaj�ca za�le�no�cimi�dzy gatunkiem a ca�o�ci� jego �rodowiska.W centrum uwagi ekologów znajdujesi� populacja, która jest cz�stym przedmiotem ich ba�da�.Populacja jest wekologii rozumiana jako zespó� osobników danego gatunku zamieszkuj�cych jaki�wyodr�bniony obszar.Ekologia, zwraca�j�c uwag� na stosunki mi�dzy populacj� a�rodowiskiem, traktuje populacj� jako ca�o��, która ma okre�lon� struktur� iorganizacj�.Sk�d si� ta organizacja bierze?Podstawowe czynno�ci zwierz�t to poszukiwanie i spo�ywanie po�karmu, sen iodpoczynek oraz rozmna�anie si�.W toku tych czynno�ci mi�dzy osobnikamipowstaj� najró�niejsze wi�zy i wspó�zale�no�ci.cytujmy znanego polskiegoekologa: ��eby je��, musi zwierz� pokarm znale��.Osobniki jednego gatunku,u�ywaj�c tego samego pokarmu, po-56 Cz�� pierwsza.Prolegomenaszukuj�c go, spotykaj� si�.Cz�sto sobie przeszkadzaj�, czasem pomagaj� wzdobyciu pokarmu.Ju� s� jakie� zale�no�ci: spotykania si�, skupiania si�,wspólne polowanie lub po prostu wspólne poszukiwanie pokarmu, lub te�antagonizm w zdobyciu pokarmu, konkurencja o pokarm.�eby je�� i odpoczywa�, musi do tego osobnik mie� miejsce.Szukaj�c miejsca dospoczynku lub �róde� pokarmu, organizmy spotykaj� si�, po�magaj� sobie lubprzeszkadzaj�.St�d te� w ró�ny sposób mo�e by� zreali�zowane wykorzystywanieprzestrzeni, to, co nazywamy: struktura prze�strzenna populacji" (Petrusewicz1978: 90-92).Ekolodzy podkre�laj�, �e wi�zy te i wspó�zale�no�ci nie maj� charak�teruintencjonalnego, ale s� prost� konsekwencj� czynno�ci �yciowych.Powstaj� b�d�bezpo�rednio mi�dzy osobnikami, b�d� za po�rednictwem �rodowiska.Niektórzyekolodzy uwa�aj� ponadto, �e populacja nie jest prostym zbiorem osobników, ichzwyk�� sum�, ale jest swoist�, zintegro�wan� ca�o�ci�, która reaguje na wp�ywy�rodowiska.Wysuwanym przez zwolenników tego pogl�du argumentem na rzecztraktowania populacji jako ca�o�ci ponadjednostkowej jest mi�dzy innymi to, �eprocesy �ycio�we, na przyk�ad metaboliczne, pojedynczych osobników przebiegaj�ina�czej w obecno�ci innych osobników ni� w izolacji od nich, co potwierdza�j�eksperymenty.W rozwa�aniach i badaniach ekologów znaczne miejsce zajmuje prze�strzennaorganizacja populacji.Du�o uwagi po�wi�caj� zagadnieniom terytorializmu.Przezterytorium rozumiej� oni t� cz�� area�u osobniczego, to jest przestrzeni, poktórej porusza si� osobnik w toku swoich czynno�ci �yciowych, a do której wokresie godowym i l�gowym nie dopuszcza innych osobników tego samego gatunku ibroni jej przed nimi.U wielu gatunków posiadanie terytorium jest niezb�dnymwarunkiem sukcesu reprodukcyjnego.Osobniki s�absze, które nie s� w staniewywalczy� swo�jej cz�ci przestrzeni, zmuszone s� migrowa�.Prowadzi toekologów do interesowania si� procesami migracji, a tak�e hierarchiamidominacji, cho�cia� te ostatnie nie zajmuj� wiele miejsca w ich rozwa�aniach.Perspektywa teorii ewolucji ka�e ekologom widzie� w procesach ró��nicuj�cychszans� sukcesu reprodukcyjnego mechanizmy selekcyjne, dzi�ki którym dokonujesi� ewolucja.Etologia.Etologia zrodzi�a si� w Europie, a za jej klasyków uwa�ani s� KonradLorenz i Nikolaas Tinbergen.Wspó�cze�nie okre�la si� j� jako nauk� ozachowaniu si� zwierz�t.Etolodzy, tak samo jak badacze innych orientacji, interesuj� si� bez�po�rednimiprzyczynami konkretnego zachowania i jego rozwojem, ale ponadto funkcj� danegozachowania oraz jego ewolucj�.Uwa�aj�, �e wy�ró�nia ich nie przedmie bada� irodzaj badanych problemów, ale sposób podej�cia do nich.Rozdzia� II.Biologiczne podstawy �ycia spo�ecznego [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony