Elliot Aronson Psychologia Serce i umysł

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wykryte zale�no�ci ukazujerycina 12.1.Sprawa ma si� podobnie, je�li chodzi o prawdopodobie�stwopope�nienia brutalnego przest�pstwa.W wi�kszo�ci ameryka�skich miast, odHouston w Teksasie do Des Moines w Iowa, zwi�ksza si� ich liczba wraz zewzrostem upa�u (Andersen, Andersen, 1984; Cotton, 1981, 1986; Harries, Stadler,1988; Rotton, Frey, 1985).Czytelnik naszej ksi��ki ju� jest zorientowany, �e zwielk� ostro�no�ci� nale�y interpretowa� zdarzenia zachodz�ce w naturalnym�rodowisku.Fakty przytoczone powy�ej sk�aniaj� do postawienia pytania, czywzrost tendencji agresywnych w upalne dni to efekt wzrostu temperatury czy mo�ecz�stszego wychodzenia ludzi na ulice przy �adnej pogodzie (co grozi tym, �eb�d� sobie wzajemnie wchodzili w drog�!).Jak mo�emy dotrze� do prawdziwejprzyczyny? Jedynie dzi�ki zainscenizowaniu w�a�ciwej sytuacji w warunkachlaboratoryjnych.W jednym z zainspirowanych tym problemem eksperymentów WilliamGriffitt i Roberta Veitch (1971) poprosili studentów o rozwi�zanie testu.Badanych rozdzielono na dwie grupy i zaprowadzono do oddzielnych pokoi.Wjednym pomieszczeniu panowa�a normalna temperatura, w drugim podwy�szonotemperatur� do 27�C.Studenci z przegrzanego pokoju nie tylko donosili onarastaj�cym uczuciu agresji, ale równie� prezentowali nieprzyjazny stosunekwobec cz�owieka, którego mieli opisa� i oceni�.W wielu innych badaniachstwierdzono podobn� zale�no�� mi�dzy temperatur� a nastrojem cz�owieka (Beli,1980; Rule i in., 1987).Równie� obserwacje poczynione w naturalnych warunkach�wiadcz� o istnieniu opisanego zjawiska.Na przyk�ad w rozgrywkachbaseballowych wi�cej z�o�liwie podkr�conych pi�ek zdarza si� przy temperaturzepowy�ej 32�C ni� przy temperaturze ni�szej (Reifman, Larrick, Fein, 1988).Natomiast w miastach pustynnejArizony, np.w Phoenix, w przypadku utkni�cia w korku ulicznym klaksonówu�ywaj� cz�ciej ci kierowcy, których samochody nie s� wyposa�one w urz�dzeniado klimatyzacji (Kenrick, MacFarlane, 1986).RYCINA 12.1.D�ugie, gor�ce lato.Wraz ze wzrostem temperatury zwi�ksza si�cz�stotliwo�� wyst�powania rozruchów ulicznych i aktów przemocy (zaczerpni�toz: Carlsrnith, Andersen, 1979)Sytuacje spo�eczne prowadz�ce do agresjiFrustracja jako przyczyna agresji.Wyobra� sobie, �e twój przyjaciel Sam odwozici� na lotnisko na samolot, którym chcesz lecie� do domu, aby sp�dzi� tamzbli�aj�ce si� �wi�ta Bo�ego Narodzenia.Sam przyje�d�a nieco spó�niony, alegdy czynisz wzmiank� na ten temat, stwierdza, �e jeste� zbyt spi�ty i zapewniaci�, �e zna drog� dobrze i dowiezie ci� na lotnisko pó� godziny przed odlotemsamolotu.W po�owie drogi samochód si� zatrzymuje; utkn�li�cie w ulicznymkorku.Spogl�dasz na zegarek.Sam raz jeszcze zapewnia, �e macie mnóstwo czasu,ale w jego g�osie wyczuwasz ju� nut� niepokoju.Po pewnym czasie zauwa�asz, �e�ciskasz nadgarstki, a twoje d�onie bardzo si� poc�.Kilka minut pó�niejwysiadasz z samochodu i spogl�dasz na drog� � widzisz nie ko�cz�cy si� sznurpojazdów, zderzak przy zderzaku.Wracasz do wozu, zatrzaskujesz drzwi ipatrzysz na swojego przyjaciela.Sam u�miecha si� niepewnie i stwierdza: �No,sk�d mog�em wiedzie�, �e utkniemy w korku?" Czy by�oby rozs�dniej z jegostrony, gdyby zszed� ci w tym momencie z oczu? Uczucie frustracji wywo�ane jestpojawieniem si� przeszkód na drodze do osi�gni�cia celu.Wszyscy do�wiadczamyczasem frustracji o ró�nym stopniu nasilenia.W rzeczywisto�ci trudno bez niejprze�y� nawet tydzie�.Badania wykaza�y, �e do�wiadczanie frustracji mo�ezwi�ksza� prawdopodobie�stwo zachowania agresywnego.Prawid�owo�� ta jestopisana w teorii frustracji-agresji.Jak si� za chwil� przekonamy, frustracjanie w ka�dej sytuacji prowadzi nieuchronnie do agresji.Zdarza si� to jednakdo�� cz�sto.W klasycznym ju� dzisiaj eksperymencie Rogera Barkera, TamaryDembo i Kurta Lewina (1941) pokazano dzieciom pokój wype�niony pi�knymizabawkami.Nie pozwolono im jednak si� nimi bawi�, mog�y je tylko ogl�da� spozadrucianego ogrodzenia.Dopiero po d�ugim czasie oczekiwania wpuszczono dziecido pokoju pe�nego upragnionych zabawek.Drugiej grupy dzieci nie poddano takiejfrustracji i pozwolono im od razu bawi� si� nowymi zabawkami.Ta druga grupazaj�a si� beztrosk� zabaw�.Natomiast grupa dzieci, które przedtemdo�wiadczy�y frustracji, zacz�a niszczy� zabawki, rzuca� nimi o �cian�,roztrzaskiwa� je i depta�.teoria frustracji-agresji: teoria, zgodnie z któr� przeszkody wyst�puj�ce nadrodze do osi�gni�cia upragnionego celu zwi�kszaj� prawdopodobie�stwowyst�pienia reakcji agresywnychIstnieje kilka czynników, które mog� zwi�ksza� doznania frustracji i w efekciesprzyja� wyst�pieniu agresji.Jednym z nich jest dystans dziel�cy nas odosi�gni�cia upragnionego celu lub obiektu.Im bli�si jeste�my realizacjinaszych zamierze�, tym wi�ksza jest nasza frustracja przy napotkaniuprzeszkody.Im wi�kszej do�wiadczamy frustracji, tym bardziej sk�onni jeste�myzareagowa� agresj�.Mary Harris (1974) pokaza�a t� zale�no�� w eksperymencieterenowym.Pomocnik eksperymentatora wciska� si� do kolejek stoj�cych w ró�nychmiejscach � przed kinem, restauracj�, kas� w sklepie spo�ywczym.Próbowa� zaj��miejsce przed drug� lub dwunast� osob� w kolejce.Na t� zuchwa�o�� silniejsz�agresj� reagowa�y osoby, które zajmowa�y drug� pozycj� w kolejce ni� b�d�ce napozycji dwunastej.Tendencje agresywne wzrastaj� tak�e wtedy, gdy frustracjadotyka nas niespodziewanie lub gdy uwa�amy, �e do�wiadczamy jej nies�usznie.James Kulik i Roger Brown (1979) zatrudnili studentów przy telefonicznymzbieraniu datków na cele dobroczynne.Obiecali im wynagrodzenie na zasadachprowizji, czyli zale�nie od zebranej sumy pieni�dzy.W pierwszej grupiestudentów rozbudzono oczekiwania du�ych zysków, drug� uprzedzono o mo�liwo�ciponiesienia fiaska.Eksperyment zaaran�owano tak, �e �adna z pytanychtelefonicznie osób nie zgadza�a si� na ofiarowanie swych pieni�dzy na celedobroczynne.Okaza�o si�, �e studenci spodziewaj�cy si� zysków, przy odmówi� zestrony swych rozmówców, byli bardziej sk�onni do agresji werbalnej orazgwa�townego rzucania s�uchawk� na wide�ki.Jak zaznaczyli�my, frustracja niezawsze prowadzi do agresji.Na ogó� wywo�uje ona z�o�� czy irytacj�, azachowania agresywne jedynie w innych, sprzyjaj�cych im okoliczno�ciach(Berkowitz, 1978, 1988, 1989, 1993; Gustafson, 1989).Na czym polegaj� teokoliczno�ci? Oczywiste znaczenie ma wygl�d i sil� osoby, która ponosiodpowiedzialno�� za nasz� frustracj� oraz" jej potencjalna zdolno�� do rewan�u [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony