[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W samych tych kabalistycznych ob³êdach biednej kobiety czuæ umys³ czynny, niemog¹cy wy¿yæ bez zajêcia i siêgaj¹cy najwznioœlejszych zagadnieñ, które byniezrozumia³e jej ¿ycie wyt³umaczyæ mog³y.Nie sadzimy, abyœmy w koñcu potrzebowali zapewniaæ czytelników naszych, i¿ ca³ata historia hrabiny Cosel, we wszystkich zarysach, wypadkach, charakterach jestjak najœciœlej prawdziwa.Taka ja nam poda³y mnogie pamiêtniki epoki: Haxthausen, Pöllnitz, Loen (119) iinni.WyobraŸnia nie potrzebowa³a dodawaæ prawie nic do tak bogatego materia³u, alego tylko wype³niæ.Jest to jedna strona epoki i panowania, które siê i nam czuæ da³o, widziana zSaksonii i z profilu.Król August nie ma w niej piêknej roli, ale ta, jaka mu nadaj¹ dzieje, jestœciœle prawdziwa.Wielu szczegó³Ã³w pe³nych charakteru, które by dzieje œcierpia³y, powieœæ znieœænie mog³a.Dwa te panowania saskie, jak ju¿ za Stanis³awa Augusta zdrowsze umys³yuznawa³y, oddzia³a³y na kraj nasz w najzgubniejszy sposób.Dwór saski popsu³ obyczaje polskie; widzimy tu rodziny niegdyœ najzacniejsze,ubiegaj¹ce siê o piêtno sromotne ³ask królewskich: Bieliñskich, Denhoffów,Pociejów, Lubomirskich.Zbytek i potrzeba rozrywek p³ochych, niepomierne bankietowanie z Augustemprzychodz¹ do Polski, ale z saska dynastia nie gin¹.Wielcy mê¿owie lat dawnych ustêpuj¹ s³ynnym intrygantom, mi³oœæ kraju zmieniasiê w prywatê wyzyskuj¹c¹ wszystko; frymark szczepi siê wszêdzie, marnotrawstwokraj niszczy.Blask dworu i elegancja jego na umys³y s³abe i zawsze do naœladowania sk³onnefascynacyjny (120) wp³yw wywieraj¹.Regis ad exemplum (121) ¿yj¹ wszyscy; nie widziane dawniej w rodzinach polskichzgorszenia przechodz¹ nie spostrze¿one, spo³ecznoœæ chwieje siê w posadach.Smutny to widok, tym bardziej ¿e tak na pozór weso³a i œwietna ma fizjonomia.Nie mniejszymi ofiarami okupi³a Saksonia œwietnoœci te dwóch panowañ: jednego -rozrzutnoœæ samowolna, drugiego - nieudolnoœæ i opiesza³oœæ zdumiewaj¹c¹.Naœladowca Ludwika XIV zada³ cios œmiertelny w³asnemu krajowi.Sasi przypisuj¹ zwykle staraniom o koronê polska, wojnom, dla utrzymania siêprzy niej toczonym, finansowa swa ruinê i os³abienie.Przekonaæ siê mo¿na jednak ³atwo z pobie¿nych nawet rachunków, ¿e nigdy korona,wojny, sejmy, polityczne targi nie kosztowa³y Augusta II tyle, co jego zabawy,fajerwerki, obozy, balet, opera, brylanty i pa³ace ulubienic.Marnotrawstwo by³o olbrzymie, nieprawdopodobne i wprzódy jeszcze, nim Brühlpocz¹³ wysysaæ Saksoniê, Hoymy, Beichlingi, Fürstenbergi wyci¹gnêli z niejdawn¹ jej zamo¿noœæ.Ani Sasi nam, ani my im nic do zazdroszczenia nie mamy: oba kraje pad³y ofiar¹fantazji Augusta Mocnego.Saksonia tylko rychlej obyczajowo dŸwign¹æ siê i pod wp³ywem otaczaj¹cych jaNiemiec odrodziæ mog³a - nam na to d³u¿szego dla wielu a wielu przyczynpotrzeba by³o czasu.Zamek w Stolpen pusty dziœ, zamkniêty, œliczna ruina milcz¹ca, stoi, wspinaj¹csiê wie¿ami swymi do góry.Zachowa³ siê jeszcze dosyæ ca³o i wie¿ê Œwiêtego Jana, pokoje hrabiny Cosel,jej ogródek - wszystko to pokazuje grzeczny odŸwierny, sprzedaj¹c ma³aksi¹¿eczkê, s³u¿¹c¹ za przewodnika.Cicho tu i g³ucho.Oryginalna fizjonomiê nadaj¹ zamkowi ogromne wie¿e s³upów czarnego bazaltu,wyrastaj¹ce z ziemi wszêdzie.Do nich to strzela³ August II, niepomny, ¿e tam wœród nich zamkniêta siedzia³akobieta, której zatru³ ¿ycie.Na cmentarzu i w koœciele u stóp góry pró¿no pytaæ o grób Cosel: nikt o nim niewie.Przypisy tom 1 1 G e o r g e n t h o r - brama zamku królewskiego w DreŸnie,zbudowana w r.1533 przez Jana Schicketanza na polecenie ksiêcia Jerzego (Georg der Börtige,1471-1539).2 A u g u s t I I M o c n y (1670-1733) - z dynastii Wettynów, syn elektoraJana Jerzego III, od r.1694 elektor saski.Panowa³ tak¿e jako król polski od r.1697 do r.1706 i potem od r.1709 do r.1733.3 S z w e d m u w y d a r ³ e l e k c y j n ¹ p o l s k ¹ k o r o n ê.- Konfederacja Warszawska pod dyktandem Szwedów wybra³a 12.VII.1704 r.królem Polski - Stanis³awa Leszczyñskiego.Pod naciskiem wydarzeñ August Mocny powróci³ do Saksonii, gdzie by³ kurfirstem(elektorem), czyli nale¿a³ do tych ksi¹¿¹t niemieckich, którzy posiadali prawoobierania cesarza.4 W L i p s k u j e s z c z e s i ê j a r m a r k n i e r o z p o c z ¹ ³.- chodzi tu o jeden z trzech jarmarków, tzw.œwiêtomichalski, odbywaj¹cy siê 29 wrzeœnia (dwa inne - na Nowy Rok iWielkanoc).Jarmarki lipskie mia³y star¹ tradycjê od XII w.(1170 r.).Znaczenie ich wzros³o z biegiem lat i w XVIII w.by³y to ju¿ du¿e imprezy handlowe o miêdzynarodowym znaczeniu, m.in.dla wymiany skór i futer, jedwabi i sukien, a tak¿e dla handlu ksi¹¿kami (odpo³owy XVII w.).5 K a r u z e l (z fr.) - konne igrzyska wojskowe, naœladuj¹ce turniejerycerskie (gonitwy, trafianie do celu itp.).6 Œ m i e c h h o m e r y c z n y - donoœny, ¿ywio³owy, niczym œmiech bogówHomera.7 K a r o l X I I (ur.1682) - król szwedzki, wybitny wódz: syn Karola XI i Ulryki Eleonory, córkiFryderyka III, króla Danii; panowa³ w latach 1697-1718
[ Pobierz całość w formacie PDF ]