Benedict Ruth Wzory kultury (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Do zasobów �ywno�ci nie dodawali p�odów ziemi.Upra�wiali wprawdzie ma�epoletka koniczyny, ale to by�o wszyst�ko.G�ównym zaj�ciem m�czyzn, pozapolowaniem i rybo��ówstwem, by�a ciesio�ka.Z grubych bali budowali domy,rze�bili s�upy totemiczne, z pojedynczych desek zbijali boki skrzynek, którerze�bili i ozdabiali, z pni dr��yli �odzie, wyrabiali drewniane maski, mebledomowe i wszelkiego rodzaju naczynia.Cho� nie mieli metalu na siekiery czypity, walili wielkie cedry, rozszczepiali je na deski i nie znaj�c zastosowaniakota transportowali je morzem do swoich wsi, gdzie budowali z nich du�e,wielorodzinne domy.Mieli bardzo pomys�owe i zadziwiaj�co sprytne narz�dzia.Umieli precyzyjnie �upa� k�ody na deski, ogrom�nych pni drzewnych u�ywali jakobelek no�nych domu, umieli wi�za� bale ko�kami wbijanymi w uko�nie dr��oneotwory, tak �e na zewn�trz nie pozostawa� �aden �lad, a z pojedynczych cedrówbudowali �odzie na kilkadziesi�t osób zdatne do �eglugi po otwartym morzu.Ichegzotycznej, �mia�ej sztuki nie przewy�sza sztuka �adnego innego ludupierwotnego.Kultura wybrze�a pó�nocno-zachodniego upad�a w drugiej po�owie ubieg�egostulecia.Bezpo�rednia znajomo�� ywej cywilizacji na tym terenie ogranicza si�do plemion opisa�nych w poprzednim pokoleniu, a szczegó�owo znamy tylko kultur�Kwakiutlów z Wyspy Vancouver.Dlatego opis tej kultury b�dzie raczej opisemkultury Kwakiutlów, uzupe��niony kontrastowymi szczegó�ami z �ycia innychplemion i wspomnieniami starców, którzy niegdy� brali udzia� w tym, co dzi�jest ju� cywilizacj� minion�.Jak wi�kszo�� Indian ameryka�skich, poza Indianami z pueblówpo�udniowo-zachodnich, plemiona wybrze�a pó�nocno-zachodniego mia�y cechydionizyjskie.Ostatecz�nym celem obrz�dów religijnych by�a ekstaza [84Przedstawienia tajemnych bractw opisane s� w: Boas l.].G�ówny tancerz,przynajmniej w kulminacyjnym punkcie ta�ca, powinien by� doj�� do ca�kowitegozapami�tania i prze�ywa� inne �ycie.Powinien toczy� pian� z ust, gwa�towniedr�e� i czyni� to, co w normalnym stanie uznano by za straszne.Niektórychtancerzy uwi�zywano na czterech linach, które trzymano mocno, aby w swymszale�stwie nie mogli wy�rz�dzi� szkód nie do naprawienia.W pie�niach s�awi�to szale�stwo jako objaw nadprzyrodzony:Dar ducha, który zabija rozum w cz�owieku,O prawdziwy, o nadludzki przyjacielu [85 Taniec Ludo�ercy, ibidem, s.437-462,500-544.], przestrasza ludzi.Dar ducha, który zabija rozum w cz�owieku,O prawdziwy, o nadludzki przyjacielu, rozprasza ludziw tym domu [86 To znaczy, �e uciekaj� oni w pop�ochu.].W czasie tej pie�ni ta�cz�cy trzyma w d�oniach roz�arzone w�gle.Bawi si� nimibeztrosko.Wk�ada je do ust, rzuca mi�dzy zgromadzonych, parz�c ich ipodpalaj�c stroje z kory cedrowej.Kiedy ta�cz� tancerze Nied�wiedzia, chór�piewa:W strasznym jest gniewie ten wielki nadludzki.Pochwyci ludzi, poniesie,um�czy.Po�re ich ca�ych ze skór� i ko��mi, zmia�d�y ko�� z mi�sem z�bami [87Ibidem, 513, 467.].Tancerze, którzy pomylili si� w ta�cu, musz� pa�� jak nie�ywi, a uosabiaj�cyNied�wiedzia rzucaj� si� i rozrywaj� ich w strz�py.Czasami by�o to tylkoudawanie, ale zgodnie z tradycyjnymi naukami by�y i b��dy, za które karanobezlito�nie.Na wielkich uroczysto�ciach tancerze w ta�cu Nied�wiedzia ubranibyli w czarne skóry nied�wiedzie, a na mniejsze okazje przybierali r�ce w skóryz przednich �ap nied�wiedzia ze wszystkimi pazurami.Ta�czyli wokó� og�niska,rozdrapuj�c ziemi� i na�laduj�c ruchy rozw�cieczo�nych nied�wiedzi, podczas gdyzgromadzeni �piewali:Gdzie skry� si� mamy przed tym nied�wiedziem,p�dz�cym doko�a �wiata?Pod ziemi� wpe�zn��! Ziemi� plecy zakry�,aby ten wielki, ten okropny nied�wied�z pó�nocnej strony �wiata nas nie znalaz� [88 Ibidem, 459.].Ta�ce te wykonywane by�y przez cz�onków bractw re�ligijnych.Jednostkiwprowadzali do bractwa obdarzeni nadprzyrodzon� moc� opiekunowie tych bractw.Prze�ycie spotkania z nadprzyrodzonym duchem by�o bliskie prze��yciu wizji, tojest prze�yciu, które w tak licznych rejonach Ameryki Pó�nocnej dawa�oinicjowanemu - poszcz�cemu w odosobnieniu i cz�sto torturuj�cemu si� - duchaopie�ku�czego, który pó�niej pomaga� mu przez cale �ycie.Na wybrze�upó�nocno-zachodnim osobiste spotkanie z du�chem sta�o si� aktem formalnym, poprostu pewnym sposobem sformu�owania prawa wst�pienia do po��danego tajemnegobractwa.Ale w miar� jak wizja stawa�a si� czcz� form�, zacz�to k�a�� nacisk naboskie szale�stwo ci��ce jako obowi�zek na tym, który móg� osi�gn�� mocnadprzyrodzon�.M�odzieniec z plemienia Kwakiutlów kandyduj�cy na cz�onka którego� z bractwreligijnych zostawa� porwany przez duchy i pozostawa� sam w lesie przez jaki�czas -jak powiadano - zatrzymywa�y go istoty nadprzyrodzone.Po�ci�, aby mie�wygl�d cz�owieka wychudzonego, i przygotowywa� si� do pokazu sza�u, który goczeka� po powrocie.Ca�y obrz�d zimowy, wielka seria obrz�dów religijnychKwakiut�lów, po�wi�cony byt �ujarzmieniu" wtajemniczonego, który powraca� pe�en�mocy, co niszczy rozum ludzki", i którego trzeba by�o sprowadzi� z powrotem dopoziomu egzystencji �wieckiej.Inicjacja tancerza Ludo�ercy by�a szczególnie nastawiona na to, aby da� wyrazdionizyjskim tre�ciom kultury wybrze�a pó�nocno-zachodniego.U Kwakiutlówbractwo Ludo�erców przewy�sza�o rang� wszystkie inne bractwa.Cz�onkowie jegozajmowali najbardziej honorowe miejsca w czasie ta�ców zimowych.W czasieuczty, zanim Ludo�ercy nie zacz�li je��, inni musieli poczeka�.Ludo�erc�wyró�nia�o spo�ród cz�onków innych bractw religijnych upodobanie do ludzkiegomi�sa.Rzuca� si� z wyszczerzonymi z�bami na widzów i odgryza� im kawa�ki cia�az ramion.Jego taniec by� ta�cem cz�owieka oszala�ego, spragnionego �cia�a"specjalnie spreparowanego trupa, wnoszonego na wyci�g�ni�tych r�kach przezkobiet�.Przy wielkich okazjach Ludo��erca zjada� cia�a niewolników zabijanychw tym celu.Ludo�erstwo Kwakiutlów by�o jak najdalsze od epikurejskiego kanibalizmu wieluplemion Oceanii czy zwy�czajowo faworyzowanego mi�sa ludzkiego w jad�ospisiewielu plemion Afryki.Kwakiutlowie czuli niepokonan� odraz� do ludzkiego mi�sa.Kiedy Ludo�erca ta�czy�, wzdrygaj�c si� przed mi�sem, które mia� zje��, chór�piewa� jego pie��:Zaraz je�� b�d�Upiornie blady.Zaraz je�� b�d� to, co mi dat Ludo�ercaz Ko�ca �wiata Na Pó�nocy [89 Ludo�erca z Ko�ca �wiata na Pó�nocy tonadprzyrodzony patron tancerza, w którego imieniu ta�czy].Liczono k�sy, które Ludo�erca gryz� z ramion widzów, a sam bra� �rodkiwymiotne, a� zwróci� to, co zjad�.Cz�sto ich nawet wcale nie po�yka�.O wielepowa�niej ni� skalanie mi�sem wygryzionym z ramion �ywych ludzi traktowanoskalanie mi�sem sprepa�rowanych trupów niewolników zabitych na ceremonieludo��ercze.Potem przez cztery miesi�ce Ludo�erca by� tabu.Pozostawa� sam wma�ej sypialni, w g��bi domu, a tancerz Nied�wied� pe�ni� stra� pod jejdrzwiami [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony