Benedict Ruth Wzory kultury

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zak�tekwioski, gdzie mieszka, stanowi dla niej centrum �wiata, a ch�opców uwa�a zaodwiecznych wrogów.Ma tylko jeden obowi�zek, a mianowicie opiekowanie si�jakim� niemowl�ciem, ale raczej zabiera je ze sob�, ni� zajmuje si� nim w domu,i nie kr�puje jej ono wcale w zabawach.Na kilka lat przed okresem dojrzewania,kiedy jest na tyle silna, by podo�a� trudniejszym zadaniom, których si� od niej��da, i dostatecznie du�a, by nauczy� si� czynno�ci wymagaj�cych wi�kszejumiej�tno�ci, grupa dziewczynek, w której wzrasta�a, przestaje dla niejistnie�.Dziewczyna wk�ada strój doros�ej kobiety i musi bra� udzia� w pracydomowej.Jest to dla niej ciekawszy okres �ycia, przebiega�j�cy zupe�niespokojnie.Okres dojrzewania nie przynosi �adnej zmiany w jej �yciu.W kilka lat po doj�ciu do pe�noletno�ci zaczynaj� si� dla niej mi�e lataprzypadkowych i nie wi��cych jej niczym przygód mi�osnych, które przed�u�a takd�ugo, jak tylko si� da, do czasu, kiedy ma��e�stwo uwa�a si� ju� za rzeczstosown�.Samego okresu dojrzewania nie charakteryzuje spo�eczne uznanie,zmiana postawy obecnej czy perspektyw.Jej nie�mia�o�� z lat poprzedzaj�cych ówokres trwa jeszcze przez kilka lat.�ycie dziewczyny na Samoa kszta�tuj� innewzgl�dy ni� jej fizjologiczna dojrza�o��, a okres dojrzewania jest okresemszczególnie nieskr�powanym i spokojnym, bez �adnych m�odzie�czych konfliktów.Mo�e on przebiec nie tylko bez �adnych rytua�ów, ale mo�e tak�e nie mie� ani�adnego znaczenia w emocjonalnym �yciu dziewczynki, ani w stosunku wsi wobecniej.Wojna to drugi temat spo�eczny, który mo�e by� wyko�rzystany lub nie w danejkulturze.Tam, gdzie wojna odgrywa wa�n� rol�, mo�e ona mie� ró�norakie cele,ró�norak� organizacj� i ró�norakie sankcje.Wojna mo�e by�, jak na przyk�ad uAzteków, sposobem zdobywania je�ców na ofiary religijne.Poniewa� Hiszpaniewalczyli, by zabija�, w rozumieniu Azteków �amali prawid�a gry.Aztekowiecofali si� w konsternacji i Cortez wszed� jako zwyci�zca do ich stolicy.Istniej� jeszcze bardziej dziwaczne - z naszego punktu widzenia - poj�ciazwi�zane z wojn� w ró�nych cz�ciach �wiata.Dla naszych celów wystarczyzwróci� uwag� na te rejony, gdzie nie stwarza si� zorganizowanych formwzajem�nej rzezi grup spo�ecznych.Nasza znajomo�� wojny pozwala nam poj��, �ew stosunkach wzajemnych plemion stan wojenny winien przeplata� si� ze stanempokoju.Ta idea jest na �wiecie, oczywi�cie, do�� rozpowszechniona.Ale zjednej strony pewne ludy nie s� w stanie zrozumie� mo�liwo�ci istnienia stanupokoju, który w ich poj�ciu równa�by si� przyj�ciu wrogich plemion do kategoriiistot ludzkich, jakimi ex definitione nie s�, chocia� wy��czone z tej kategoriiplemi� mo�e reprezentowa� te same co i one i ras�, i kultur�.Z drugiej za�strony, dla pewnych ludów czym� nie do poj�cia jest stan wojny.Rasmussenopowiada o ca�kowitym niezrozumieniu, z jakim u Eskimosów spotka�o si�wyja��nienie naszych obyczajów.Eskimosi bardzo dobrze rozu�miej� akt zabiciacz�owieka.Je�li wejdzie ci w drog�, oceniasz w�asne mo�liwo�ci i o ile czujeszsi� na sitach, zabijasz go.�Je�li jeste� silny, nie czekaj� ci� �adnespo�eczne sankcje.Ale obca im jest my�l, �e jaka� eskimoska wie� mo�e wyst�pi�w szyku bojowym przeciwko innej wsi lub plemi� przeciwko plemieniu czy nawetmy�l, �e inna wie� mo�e uzna� za uczciw� wojn� z zasadzkami".Wszelkiemorderstwo rozpatrywane jest na jednej p�aszczy�nie i nie rozpatrywane, jak unas, w ró�nych kategoriach, z których jedne uwa�ane s� za chwalebne, a inne zaprzest�pcze, zas�uguj�ce na kar� �mierci.Ja sama próbowa�am rozmawia� o wojnie z Indianami Misyjnymi z Kalifornii, aleokaza�o si� to niemo�liwe.Ich niezrozumienie samego poj�cia by�o wr�czwyj�tkowe.We w�asnej kulturze nie mieli niczego, na czym mog�oby si�ukszta�towa� poj�cie wojny, a próby zrozumienia sprowa�dza�y wielkie wojny,którym my potrafimy po�wi�ca� si� z ca�ym zapa�em, do poziomu bójek ulicznych.Nie mieli wzoru kulturowego, na którego podstawie mo�na by wpro�wadzi�rozró�nienie pomi�dzy tymi dwoma poj�ciami.Nawet bior�c pod uwag� ogromne miejsce, jakie wojna zajmuje w naszejcywilizacji, zmuszeni jeste�my przyzna�, �e jest ona zjawiskiem aspo�ecznym.Wchaosie, który nast�pi� po wojnie �wiatowej, wszelkie argumenty z okresuwojennego, które podkre�la�y, �e podsyca ona odwag�, altruizm i rozwija innewarto�ci duchowe, maj� ton fa�szywy i wstr�tny.Wojna w naszej cywilizacji jestnajlepsz� ilustracj� rozmiarów zniszczenia, do których mo�e do�prowadzi� rozwójwyselekcjonowanej kulturowo cechy.Je�li usprawiedliwiamy wojn�, to dlatego, �eludzie zawsze usprawiedliwiaj� te cechy, które w nich dominuj�, a nie dlatego,�e wojna wytrzyma prób� obiektywnego zbadania jej dobrych stron.Wojna nie jest przypadkiem odosobnionym.Przyk�ady nadmiernego, a cz�stoaspo�ecznego rozwini�cia tej cechy kulturowej znale�� mo�na w ka�dej cz�ci�wiata i we wszystkich, tak ró�nych dziedzinach kultury [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony