David, Stanley Mikroekonomia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.1.Spo�eczny koszt monopoluProsta pozioma obrazuje koszty przeci�tne i kosztykra�cowe w danej ga��zi w d�ugim okresie.Ga��doskonale konkurencyjna wytwarza wielko�� pro-dukcji odpowiadaj�c� punktowi B.Natomiast mo-nopolista zmierza do zrównania utargu kra�cowegoz kosztem kra�cowym i produkuje tylko QM, przycenie PM.Monopolista osi�ga zyski nadzwyczajnePMPCCA, czemu towarzyszy koszt spo�eczny, czyliczysta strata dobrobytu równa polu trójk�ta ACB.Mi�dzy QM i Qc spo�eczna korzy�� kra�cowa prze-wy�sza spo�eczny koszt kra�cowy, co oznacza, �espo�ecze�stwo zyska�oby, zwi�kszaj�c produkcj� dopozio- mu Qc.Trójk�t ACB jest miar� strat spo�ecz-nych, poniesionych w wyniku monopolizacji.monopol wielozak�adowy? Na rysunku 17.1 w warunkach konkurencji doskona�ejLMC jest jednocze�nie krzyw� d�ugookresowych kosztów kra�cowych i krzyw� poda-�y danej ga��zi gospodarki, a tak�e krzyw� d�ugookresowych kosztów przeci�tnychdla tej ga��zi, co oznacza, �e nie wyst�puj� korzy�ci skali.Dla krzywej popytuDDrównowaga wolnokonkurencyjna powstaje w punkcie B.Ga��, w której panuje kon-kurencja doskona�a, produkuje Qc przy cenie Pc.Za�ó�my, �e ga�� ta zostaje przej�ta przez monopolist�, który wytworzy produk-cj� QM po cenie PM, zrównuj�c koszt kra�cowy z utargiem kra�cowym.Prostok�tPMPCCA obrazuje zyski monopolisty ze sprzeda�y ilo�ci QM po cenieprzewy�szaj�cejkoszt kra�cowy i koszt przeci�tny.Trójk�t ACB to spo�eczny koszt monopolu.W punkcie QM spo�eczna u�yteczno�� kra�cowa z wyprodukowania kolejnej jednostkirówna si� PM, lecz zwi�zany z tym spo�eczny koszt kra�cowy wynosi tylko Pc.Spo�e-cze�stwo ch�tnie zwi�kszy�oby produkcj�, a� do odpowiadaj�cego równowadze wol-nokonkurencyjnej punktu B, w którym spo�eczna korzy�� kra�cowa i spo�ecznykosztkra�cowy s� równe.Trójk�t ACB jest miar� zysku spo�ecznego z rozszerzeniaproduk-cji.Zmniejszaj�c produkcj� do QM, monopol powoduje powstanie kosztuspo�ecznegoACB.Krzywa popytu mierzy kra�cow� korzy�� nabywców ka�dej jednostki produktu,a krzywa kosztu kra�cowego mierzy warto�� dodatkowych zasobów zu�ytych w celuwyprodukowania poszczególnych jednostek produktu.Odpowiadaj�cy wytworzonejilo�ci produktu obszar mi�dzy liniami DD i LMC stanowi zatem miar� nadwy�kica�-kowitej, która zostaje podzielona mi�dzy producentów i konsumentów.INadwy�ka producenta (zysk) stanowi ró�nic� mi�dzy utargiem ca�kowitymi kosztem ca�kowitym.Koszt ten ilustruje pole pod krzyw� LMC, odpowiadaj�cewytworzonej ilo�ci produktu2.Na rysunku 17.1 przy wielko�ci produkcji QM nadwy�k� producenta wyra�a pro-stok�t o nazwie zysk, a nadwy�ka konsumenta odpowiada po�o�onemu nad nim trój-k�towi DAPM.Wytwarzana tu wielko�� produkcji nie jest efektywna, poniewa� niedo-chodzi do zmaksymalizowania sumy nadwy�ek konsumenta i producenta.Mo�na by jezmaksymalizowa�, wytwarzaj�c Qc, poniewa� dla takiej wielko�ci produkcji obszarmi�dzy krzyw� popytu i krzyw� LMC jest najwi�kszy.2 Obszar pod krzyw� LMC w rzeczywisto�ci stanowi miar� ca�kowitych kosztówzmiennych.Nadwy�kaproducenta jest zatem równa zyskowi tylko wtedy, kiedy koszty sta�e s� równezeru.W d�ugim okresiewszystkie koszty s� zmienne i nadwy�ka producenta równa si� zyskowi.W krótkimokresie zysk stanowinadwy�k� producenta pomniejszon� o koszty sta�e.Nadwy�ka konsumenta powstaje wówczas, gdy korzy�ci konsumenta przewy�-H szaj� jego wydatki.Nadwy�k� t� symbolizuje obszar pod krzyw� popytu po-mniejszony o prostok�t odpowiadaj�cy wydatkom.�Przyczyn� powstania spo�ecznego kosztu monopolu jest niezdolno�� monopoludo zmaksymalizowania nadwy�ki spo�ecznej.Dla ca�ej gospodarki spo�eczny koszt monopolizacji mo�na okre�li�, sumuj�c polatrójk�tów � takich jak ACB � wyznaczaj�cych straty we wszystkich ga��ziach,w których koszt kra�cowy i utarg kra�cowy s� ni�sze od ceny i spo�eczneju�yteczno-�ci kra�cowej.Je�eli produkcja jest mniejsza od poziomu zapewniaj�cego efektywno��, trójk�tczystej straty spo�ecznej spowodowanej monopolizacj� {deadweight burden) ilu-struje utracon� wielko�� nadwy�ki spo�ecznej.Czy spo�eczne koszty monopolizacji s� du�e? Ekonomi�ci, którzy wierz� w si�yrynkowe, uwa�aj� zwykle, �e s� one niewielkie.Profesor George Stigler, laureatNa-grody Nobla, za�artowa� kiedy�, �e �z ekonomistów by�oby wi�cej po�ytku, gdyby�zamiast zwalcza� monopol � zabrali si� do zwalczania po�arów lub termitów"3.Inni ekonomi�ci uwa�aj� jednak, i� spo�eczne koszty monopolu s� wi�ksze.Profe-sor F.M.Scherer, którego prac� o strukturze przemys�u cytowali�my wrozdzia�ach7-9, utrzymuje, �e w USA likwidacja spo�ecznego kosztu monopolizacjipozwoli�aby�podj�� wszystkie rodziny w kraju porz�dnym obiadem w dobrej restauracji 4.KeithCowling i Dennis Mueller twierdz�, �e spo�eczny koszt monopolizacji mo�e si�ga�a�7% dochodu narodowego5.Dlaczego wysoko�� kosztów monopolizacji jest przedmiotem takich kontrowersji?Po pierwsze, powierzchnia trójk�ta czystej straty na rysunku 17.1 zale�y odelastycz-no�ci popytu.Obliczaj�c wielko�� strat spowodowanych monopolizacj�,poszczególniautorzy pos�ugiwali si� odmiennymi szacunkami tej elastyczno�ci.Po drugie, negatywny wp�yw monopolu na poziom dobrobytu jest wi�kszy, ni� su-gerowa�aby to wielko�� trójk�ta strat dobrobytu.Poniewa� monopol mo�eprzynie��du�e zyski, wiele przedsi�biorstw anga�uje wielkie �rodki w próby osi�gni�ciai umocnienia pozycji monopolistycznej.Ramka 15.1 zawiera wi�cej szczegó�ów nate-mat spo�ecznego marnotrawstwa, towarzysz�cego takiej �pogoni za rent�".Podobnie wielkie przedsi�biorstwa mog� przeznacza� znaczne �rodki na dzia�al-no�� lobbystyczn� maj�c� na celu oddzia�ywanie na instytucje pa�stwowe iuzyskanieprzychylnych decyzji, które pozwoli�yby zachowa� lub umocni� ich pozycj�monopo-listyczn�.Mog� one równie� rozmy�lnie utrzymywa� wolne zdolno�ci wytwórcze,w celu uwiarygodnienia gro�by zalania rynku towarem w razie wej�cia nowego kon-kurenta.Z punktu widzenia ca�ej gospodarki �rodki przeznaczane na lobbing lubcelo-we utrzymywanie nadwy�ki zdolno�ci produkcyjnych nale�y traktowa� jako marno-trawstwo.3 Cyt.za J.Siegfried, T.Tiemann, The Welfare Cost of Monopoly: AnInterindustry Analysis, ,,Economic In-quiry" 1974.4 Tam�e.We wspó�czesnej ekonomii podkre�la si� znaczenie informacji.Mened�erowiekieruj�cy monopolem dysponuj� dost�pnymi tylko im informacjami o prawdziwychkosztach dzia�alno�ci przedsi�biorstwa.Wiedz� oni znacznie wi�cej ni�akcjonariuszei agencja regulacyjna.By� mo�e monopolista móg�by obni�y� swoje koszty, jednakmened�erowie unikaj� wysi�ku.Zjawisko to ekonomi�ci nazywaj� niekiedy �leni-stwem mened�erów" (managerial slack) lub �nieefektywno�ci� typu X".Brak konku-rencji powoduje, �e firma ma monopol na informacj� o ponoszonych kosztach.Niktz zewn�trz nie jest w stanie zorientowa� si� w prawdziwym stanie rzeczy.Je�li leniwe jest przedsi�biorstwo dzia�aj�ce na rynku, na którym panujekonkuren-cja, to jego udzia� w rynku si� zmniejsza; mo�e ono nawet zbankrutowa�.Natomiastgnu�no�� monopolisty powoduje jedynie, �e jego zysk okazuje si� nieco ni�szy,ni�móg�by by�.Z punktu widzenia interesów spo�ecze�stwa jego krzywe kosztów prze-biegaj� zbyt wysoko.Na wytworzenie tego dobra spo�ecze�stwo przeznacza wi�cejza-sobów, ni� przeznacza�oby w sytuacji, gdyby nie wyst�powa�a nieefektywno�� typuX.Na rysunku 17.2 linia LMC ilustruje koszt kra�cowy przedsi�biorstwa, które dbao to, aby ponoszone koszty by�y jak najni�sze [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony