Bateson Gregory Umysł i przyroda (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Twórca tautologii opiera swoj� reputacj� na warto�ci tych zwi�zków.Tautologia nie zawiera absolutnie �adnej informacji, a wyja�nienie(odwzorowanie opisu na tautologi�) zawiera jedynie t� informacj�, która by�aju� obecna w opisie.�Odwzorowanie" stwierdza implicite, �e ogniwa zespalaj�ce5 J.Von Neumann i O.Morgenstern, The Theory of Games and Economical Behavior,Princeton University Press 1944.tautologi� odpowiadaj� relacjom wyst�puj�cym w opisie.Z drugiej strony, opiszawiera informacj�, ale nie zawiera ani logiki, ani wyja�nienia.Z jakich�powodów ludzie niezwykle sobie ceni� to po��czenie sposobów organizowaniainformacji lub materia�u.By zilustrowa�, jak pasuj� do siebie opis, tautologia i wyja�nienie, pos�u��si� zadaniem, które kilkakrotnie stawia�em moim studentom.Sformu�owanieproblemu zawdzi�czam astronomowi Jeffowi Scargle'owi, ale za rozwi�zanieodpowiadam sam.Oto problem:M�czyzna si� goli, trzymaj�c brzytw� w prawej r�ce.Patrzy w lustro i widzitam swoje odbicie gol�ce si� lew� r�k�.Mówi:� O, lustro zamienia miejscami stron� praw� z lew�.Dlaczego nie zamienia góryz do�em?W takiej formie przedstawia�em problem studentom, a nast�pnie prosi�em, byjako� rozwik�ali galimatias, w jaki najoczywi�ciej popad� m�czyzna, kiedy za�ju� si� im to uda � by przedyskutowali natur� wyja�nienia.W tak sformu�owanym problemie s� przynajmniej dwa haki.Jedna sztuczka sk�aniastudentów do koncentrowania si� na stronie prawej i lewej.W rzeczywisto�ci toprzód i ty� zostaj� odwrócone, a nie strona prawa i lewa.Ale za tym si� kryjek�opot subtelniejszy, ten mianowicie, i� s�owa prawy i lewy nie nale�� do tegosamego j�zyka co s�owa góra i dó�.Prawy i lewy to s�owa przynale�ne do j�zykawewn�trznego; natomiast góra i dó� s� sk�adnikami j�zyka zewn�trznego.Je�lim�czyzna patrzy na po�udnie, a jego odbicie patrzy na pomoc, to zarówno onsam, jak jego odbicie, maj� czubek g�owy u góry.Jego strona wschodnia znajdujesi� po wschodniej stronie odbicia, a jego strona zachodnia � po zachodniej.Wschód i zachódnale�� do tego samego j�zyka co góra i dó�; prawy i lewy natomiast to ju� innyj�zyk.W tym sposobie postawienia problemu kryje si� wi�c pu�apka logiczna.Trzeba koniecznie zrozumie�, �e nie da si� zdefiniowa� prawego i lewego i �epróby zdefiniowania takich s�ów nara�� was na liczne k�opoty.Je�li si�gnieciedo Oxford English Dictionary, stwierdzicie, i� lewy jest tam zdefiniowany jako�okre�lenie wyró�niaj�ce r�k�, która na ogó� jest s�absza".Autor s�ownikaotwarcie wyra�a swoje zak�opotanie.W Websterze znajdziecie definicj�przydat-niejsz�, ale autor oszukuje.Jedna z regu� pisania s�ownika g�osi, �e wg�ównej definicji nie wolno si� odwo�ywa� do komunikacji ostensywnej.Problempolega wi�c na zdefiniowaniu lewego bez wskazywania na przedmiot asymetryczny.Webster za� (1959) powiada: �ta strona cia�a, która znajduje si� na zachodzie,kiedy cz�owiek stoi zwrócony twarz� na pó�noc, zazwyczaj strona r�ki mnieju�ywanej".Wykorzystano tu asymetri� obracaj�cej si� kuli ziemskiej.Prawd� mówi�c, nie da si� sformu�owa� tej definicji bez oszustwa.�atwozdefiniowa� asymetri�, ale nie istniej� � i nie mog� istnie� � �rodki werbalneumo�liwiaj�ce wskazanie, o któr� z dwóch (zwierciadlanych) po�ówek chodzi.Wyja�nienie musi dostarczy� czego� wi�cej ni� opis i ostatecznie odwo�uje si�do t a u t o 1 o g i i, ta za�, jak to ju� powiedzia�em, jest zbiorem zda� takze sob� powi�zanych, �e zwi�zki mi�dzy zdaniami s� z konieczno�ci s�uszne.Tautologia najprostsza to: �Je�li P jest prawdziwe, to P jest prawdziwe."Bardziej skomplikowan� tautologi� by�oby: �Je�li Q wynika z P, to Q wynika zP." Na tym mo�na ju� budowa� konstrukcj� dowolnie z�o�on�.Nadal jednakznajdujecie si� w domenie klauzuli je�li, która pochodzi nie od danych, lecz odw a s samych.To jest tautologia.Otó� wyja�nienie jest odwzorowaniem elementów opisu na tautologi�; jest doprzyj�cia w tym stopniu, w jakim chcecie i potraficie zaakceptowa� ogniwatautologii.Je�li ogniwa s� �oczywiste same przez si�" (tzn.kiedy si� nie ma�adnych w�tpliwo�ci, a �si�" w tym przypadku to ty), wyja�nienie zbudowane natej tautologii jest dla ciebie zadowalaj�ce.To wszystko.Zawsze jest to sprawahistorii naturalnej, sprawa wiary, wyobra�ni, zaufania, sztywno�ci i tak dalejorganizmu, czyli ciebie lub mnie.Rozwa�my, jaki rodzaj tautologii pos�u�y jako podstawa naszego opisu obrazówzwierciadlanych i ich asymetrii.Twoja prawa r�ka jest trójwymiarowym przedmiotem asymetrycznym; aby j�zdefiniowa�, potrzebujesz informacji, które po��cz� ze sob� przynajmniej trzybieguny.�eby odró�ni� j� od r�ki lewej, musisz sformu�owa� trzy binarne zdaniaopisowe.Kierunek ku wierzchowi d�oni musi zosta� odró�niony od kierunku ku jejwn�trzu; kierunek ku �okciowi musi zosta� odró�niony od kierunku ku palcom;kierunek ku kciukowi musi zosta� odró�niony od kierunku ku ma�emu palcowi.Teraz zbuduj tautologi�, która b�dzie twierdzi�, �e odwrotno�� ka�dego z trzechbinarnych zda� opisowych stworzy zwierciadlany obraz (stereoprzeciwie�stwo)r�ki, od której zacz�li�my (to znaczy stworzy r�k� �lew�").Je�li z��czysz d�onie tak, �e wn�trze prawej d�oni b�dzie skierowane na pó�noc,to wn�trze lewej b�dzie skierowane na po�udnie i otrzymasz przypadek podobny doprzypadku gol�cego si� m�czyzny.Otó� g�ówny postulat naszej tautologii brzmi: �odwrócenie w jednym wymiarzezawsze generuje stereoprzeciwie�stwo".Z tego postulatu wynika � czy� s� jakie�w�tpliwo�ci? � �e odwrócenie w dwóch wymiarach stworzy przeciwie�stwoprzeciwie�stwa (tj.doprowadzinas z powrotem do tego, od czego zacz�li�my).Odwrócenie w trzech wymiarachznowu stworzy stereoprzeciwie�stwo.I tak dalej.Wzbogacimy teraz nasze wyja�nienie za pomoc� procesu, który logik ameryka�skiC.S.Peirce nazwa� abdukcj�, to znaczy znajdziemy inne istotne zjawiska ib�dziemy twierdzi�, �e one tak�e podlegaj� naszej regule i mo�na je odwzorowa�na t� sam� tautologi�.Wyobra� sobie, �e jeste� staromodnym fotografem z czarn� p�acht� zarzucan� nag�ow�.Patrzysz na matówk� swojego aparatu i widzisz tam twarz m�czyzny,którego portretujesz.Soczewka znajduje si� mi�dzy ekranem a obiektem.Naekranie zobaczysz obraz do góry nogami i odwrócony ze strony lewej na praw�,ale ci�gle zwrócony twarz� do ciebie.Je�li obiekt trzyma co� w prawej r�ce, naekranie nadal b�dzie trzyma� to co� w prawej r�ce, ale obrócone o 180�.Je�li teraz zrobisz dziur� z przodu aparatu i spojrzysz przez ni� do �rodka naobraz powsta�y na matówce czy na filmie, czubek g�owy fotografowanej osobyb�dzie si� znajdowa� na dole.Broda na górze.Lewa strona b�dzie po prawej iteraz patrzy ona sobie samej w twarz.Odwróci�e� trzy wymiary.Teraz wi�cogl�dasz znów jego stereoprzeciwie�stwo.Wyja�nienie zatem polega na zbudowaniu tautologii i jak najlepszymzagwarantowaniu trafno�ci po��cze� w jej obr�bie, tak by wydawa�y ci si�oczywiste same przez si�, co ostatecznie nigdy nie b�dzie w pe�ni zadowalaj�ce,nikt bowiem nie wie, co jeszcze zostanie odkryte.Je�li mój opis wyja�nienia jest trafny, mo�emy z powodzeniem zastanawia� si�,jaki po�ytek czerpi� ludzie z dochodzenia do takich niepor�cznych i na pozórnie przynosz�cych �adnego zysku banialuków [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony