eBooks.PL.W. Tatarkiewicz Historia Filozofii Tom I

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wbrew tym, co przej�cidobrami wy�szymi pot�piali ni�sze, Tomasz wraz z Arystotelesem ceni� ka�dedobro i ka�demu chcia� wyznaczy� nale�ne mu miejsce.Dla trafnego wyboru dóbrrozum musi poprzedza� wol� i kierowa� ni�.Tomasz g�osi� wi�c pierwsze�stworozumu i sta�, wraz z Grekami, na stanowisku intelektualizmu, w stanowczymprzeciwie�stwie do woluntaryzmu augusty�skiej szko�y.Ostateczny cel �ycia widzia� w szcz�ciu, ale szcz�cie pojmowa� zgodnie ze sw�teocentryczn� i intelektualistyczn� filozofi�; pojmowa� je jako poznanie, alepoznanie Boga.Poznanie bowiem jest najwy�sz� funkcj� cz�owieka, Bóg za�najdoskonalszym przedmiotem poznania.Bóg by� dla� ostatecznym celem i miar� czynów ludzkich.Pod tym wzgl�dem tomizmnie ró�ni� si� od augustynizmu.Ale w analizie �ycia moralnego uwzgl�dni� nietylko osta�teczny cel, lecz i cele bli�sze, a przez to przy ogólnejteocentrycznej postawie znajdowa� miejsce na badania empiryczne.W badaniachtych wzorowa� si� na Arystotelesie, a zespo�liwszy jego subtelne poj�ciaetyczne z chrze�cija�sk� postaw� wobec �ycia, stworzy� system etyki onieporównanej pe�ni i konsekwencji.OG�LNE W�ASNO�CI TOMIZMU.To, co by�o w tomizmie nowe, nieoczekiwane, tooparcie filozofii chrze�cija�skiej na do�wiadczeniu, tej filozofii g�osz�cejistnienie Boga, opatrzno�ci, nie�miertelnej duszy, wolnej woli.Iluminizm,nadprzyrodzone o�wiecenie umys�u, wiedza aprioryczna, wrodzona, intuicyjna, doktórej dot�d odwo�ywa�a si� scho�lastyka, to wszystko jest niepewne iniepotrzebne, wystarcza do�wiadczenie.Najogólniejszymi w�asno�ciami tomizmu by�y: dualizm Boga i �wiata, hilemorfizm,obiektywizm, empiryzm, uniwersalizm, realizm, intelektualizm.Dualizmem mi�dzy bytem absolutnym a wzgl�dnym, mi�dzy Bogiem a stworzeniem,tomizm przeciwstawia� si� panteizmowi;hilemorfizmem broni� jedno�ci ludzkiej natury i przeciwstawia� si� rozrywaniuduszy i cia�a, dualistycznemu rozumieniu cz�owieka;obiektywizmem, postaw� umys�u zwrócon� ku �wiatu zewn�trznemu i przekonaniem,�e rzeczy zewn�trzne s� nam dane bardziej bezpo�rednio ni� wewn�trzne,przeciwstawia� si� subiektywnej postawie mistyków i augustynistów;empiryzmem, przekonaniem, �e wszelka wiedza pochodzi z do�wiadczenia,przeciw�stawia� si� augusty�skiemu aprioryzmowi;uniwersalizmem, przekonaniem o wy�szo�ci ogó�u nad jednostk�, przeciwstawia�si� indywidualizmowi, którego czas przyszed� jeszcze w XIII w.;realizmem umiarkowanym przeciwstawia� si� z jednej strony skrajnemu realizmowiplato�czyków, a z drugiej � nominalizmowi;intelektualizmem, nauk� o pierwsze�stwie intelektu w poznaniu i dzia�aniu,przeciw�stawia� si� woluntaryzmowi Augustyna i emocjonalnej postawie mistyków.W�asno�ci te sprawi�y, �e Tomasz nale�a� raczej do mniejszo�ci filozofów�redniowiecz�nych; by� bardziej wybitnym ni� typowym my�licielemscholastycznym.Zw�aszcza, obiek�tywn� i empiryczn� postaw� ró�ni� si� odwcze�niejszej tradycji schelastycznej.Stworzy� drugi typ scholastyki, którypó�niej bardzo si� rozpowszechni�; nale�y jednak pami�ta�, i� przed Tomaszem,tzn.przed po�ow� XIII w., typu tego nie by�o.Filozofi� chrze�ci�ja�sk� Tomaszjakby zbli�y� z powrotem do filozofii staro�ytnej.�ci�lej mówi�c, od jednegoantyku, plato�skiego, nawróci� do innego antyku, perypatetyckiego.OPOZYCJA wysz�a od panuj�cej jeszcze w XIII w.�starej scholastyki", opartej naAugustynie.Spór o nauk� Tomasza sta� si� najwa�niejszym sporem filozoficznymXIII wie�ku.Tomasz walczy� na dwa fronty: z heterodoksaln� i z ortodoksaln�filozofi�, zawerroizmem i z augustynizmem.On wyst�pi� przeciw awerroizmowi, aaugustynizm wyst�pi�przeciw niemu.Tomizm mia� z augustynizmem wiele pogl�dów wspólnych; jakoprawo�wierne systemy chrze�cija�skie musia�y by� zgodne w swych tezachteologicznych.Nato�miast ich fundamenty filozoficzne by�y zupe�nie ró�ne,mia�y inn� teori� poznania i inn� psychologi�.Tomizm zosta� w szczególno�cizaatakowany za jedno�� formy, odrzucenie materii duchowej, uznanie materii zapodstaw� indywidualno�ci, za potencjalno�� materii i odrzucenie rationesseminales, za teori� po�redniego poznawania duszy, za odrzucenie iluminizmu.Tomasz mia� przeciwników w�ród duchowie�stwa �wieckiego; nale�a� do nich StefanTempier, biskup paryski, który w r.1277 pot�pi� niektóre jego tezy, np.tez� oindywiduali�zuj�cej materii.Mia� przeciwników nawet w�ród dominikanów; samprowincja� angielski i arcybiskup kantuare�ski, Robert Kilwardby, w tym�e 1277roku odrzuci� szereg doktryn Tomasza, np.nauk� o jedno�ci formy.Ale najwi�cejoponentów mia� Tomasz w�ród fran�ciszkanów, najgor�cej broni�cych augusty�skiejtradycji; bojowo wyst�pili przeciw niemu zw�aszcza trzej uczniowie Bonawentury:Peckham, który jako biskup pot�pi� doktryny Tomasza w 1284 r., Middleton i dela Mar�, autor specjalnego dzie�a Correctorium fratris Thomae, w którym podda�krytyce 117 twierdze� Tomasza.UCZNI�W I ZWOLENNIK�W Tomasz mia� przede wszystkim w�ród dominikanów; nale�a�do nich Ptolomeusz z Lukki, który wyko�czy� pismo Tomasza De regimineprincipum, i Egidiusz z Lessines, który broni� przeciw Kilwardby'emu jego naukio jedno�ci formy.Wybitny my�liciel dominika�ski pocz�tku XIV w., Herveus zNedellec (Natalis, zm.1323 r.), autor Defensa doctrinae divi Thomae, broni�filozofii �w.Tomasza, ale zarazem torowa� drogi dla krytycyzmu, który mia�rozwin�� si� w nast�pnym stuleciu [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony