[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.”11W drugiej po³owie XX wieku wydarzy³o siê na œwiecie wiele nieszczêœæ ikonfliktów zbrojnych, które poch³onê³y setki tysiêcy ofiar.Czêœæ z nichdotknê³a równie¿ Europê.Z pewnoœci¹ nie umniejszaj¹ one znaczenia hi-storycznego II wojny œwiatowej, ale sytuuj¹ wydarzenia tamtego okresu w nowej,ci¹gle zmieniaj¹cej siê perspektywie.Sk³aniaj¹ równie¿ do zada- nia pytañ, czyludzkoœæ wyci¹gnê³a z przesz³oœci jak¹œ naukê i czy historia systemówtotalitarnych i wojen mo¿e byæ faktycznie lekcj¹ lub drogowska- zem dlawspó³czesnych generacji.Poszukiwanie odpowiedzi na te pytania jest wyzwaniemnie tylko dla historyków, socjologów czy politologów, ale tak¿e, a mo¿e przedewszystkim, dla nauczycieli i pedagogów, chocia¿ – jak siê wydaje – zagadnieñtych nie da siê nigdy w pe³ni i jednoznacznie rozstrzygn¹æ.Nie znaczy tojednak, ¿e edukacja o dyktaturze nazistowskiej oraz doœwiadczeniach lat wojny iokupacji pozbawiona jest mo¿liwoœci od- dzia³ywania dydaktyczno-wychowawczego.Z drugiej jednak strony tra- giczne wydarzenia okresu powojennego podaj¹ ww¹tpliwoœæ zasadnoœæ i sens odwo³ywania siê w procesie wychowawczym do formu³typu „nig- dy wiêcej wojny” i „nigdy wiêcej Oœwiêcimia”, które w nowychuwarunko- waniach spo³eczno-politycznych i w obliczu niedawnych zdarzeñ, np.woj- ny i czystek etnicznych na Ba³kanach, brzmi¹ bardziej jak banalna retory-ka ni¿ wiarygodne postulaty dydaktyczne.Aby w pracy edukacyjnej w miejscachpamiêci nie popaœæ z jednej strony w schematyzm myœlowy, z drugiej zaœ w naiwnydydaktyzm lub pedagogiczny idealizm, spojrzenie26edukacja.qxd 2002-08-14 19:36 Page 27na wydarzenia II wojny œwiatowej musi uwzglêdniaæ wiele perspektyw i ró¿new¹tki tematyczne, równie¿ te dotycz¹ce aktualnych zdarzeñ i pro- blemów.Edukacja w miejscach pamiêci powinna mieæ bardziej charakter refleksyjny ni¿deklaracyjny, a refleksja pedagogiczna winna zaœ byæ w wiêkszym stopniuukierunkowana na poszukiwanie w³asnych ocen i wniosków ni¿ formu³owaniekategorycznych postulatów i nadmiernych uogólnieñ.Ostro¿ne pos³ugiwanie siê tak znacz¹cymi pojêciami, jakimi s¹ „Oœwiê- cim” czy„Holocaust”, mo¿e tak¿e uchroniæ je przed swoist¹ „dewaluacj¹”, a wkonsekwencji utrat¹ ich historycznego znaczenia i symbolicznego sen- su.Wpracy pedagogicznej nale¿y mieæ na uwadze to, ¿e wiele stosowa- nych wkontekœcie zbrodni nazistowskich terminów i okreœleñ sta³o siê ju¿ kodamikultury masowej.Odwo³ywanie siê do nich wymaga wydobycia g³êbszych treœci, ajednoczeœnie krytycznego spojrzenia na proces komer- cjalizacji niektórychwydarzeñ i symboli historycznych.1.2 Pamiêæ o II wojnie œwiatowej a dialog polsko-niemieckiJest rzecz¹ ogólnie znan¹, ¿e wœród czynników wp³ywaj¹cych na wza- jemn¹percepcjê Polaków i Niemców na pierwszy plan wysuwaj¹ siê tra- gicznedoœwiadczenia historyczne, zw³aszcza te zwi¹zane z II wojn¹ œwia- tow¹.Wydarzenia lat 1939-1945 zaci¹¿y³y bowiem na stosunkach polsko- niemieckich wszczególny sposób, poniewa¿ nie tylko umocni³y dotych- czasowe resentymenty,ale tak¿e sta³y siê Ÿród³em nowego antagonizmu o wyj¹tkowej noœnoœci i¿ywotnoœci.Bezpoœredni¹ przyczyn¹ takiego sta- nu rzeczy jest sama wojna:skala i radykalnoœæ zbrodni pope³nionych pod- czas okupacji niemieckiej orazogrom prze¿yæ traumatycznych, jakie z ró¿- nych powodów sta³y siê po obustronach udzia³em setek tysiêcy osób.W znacznym stopniu takie pojmowaniehistorii polsko-niemieckiej spowo- dowane jest równie¿ tym, ¿e wspomnieniadotycz¹ce wojny w Polsce i Niemczech – na skutek politycznego podzia³u Europy –mia³y przez czte- ry dziesiêciolecia charakter konfrontacyjny.Jednoczeœniewykorzystywano je w obu krajach do okreœlonych celów spo³ecznych ipolitycznych, a in- strumentalizacja pamiêci by³a czynnikiem nie tylkowspó³tworz¹cym obraz przesz³oœci, ale tak¿e zniekszta³caj¹cym wizeruneks¹siada.Dopiero prze- ³om demokratyczny w Polsce w 1989 r.i zjednoczenieNiemiec w 1990 r
[ Pobierz całość w formacie PDF ]